Trong cuộc phỏng vấn với tờ The Wall Street Journal hôm 16/5, Tổng thư ký ASEAN Lê Lương Minh cho biết: “Bước tiếp theo của ASEAN lúc này là buộc Trung Quốc rút khỏi vùng biển của Việt Nam. Đó là nhiệm vụ quan trọng”.

Theo ông Minh, sự bế tắc trong các nỗ lực đàm phán giải quyết tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc là đáng thất vọng. Việc buộc Trung Quốc rút giàn khoan sẽ tác động tích cực nhằm vực dậy lòng tin về khả năng giải quyết tranh chấp giữa các bên trên biển thông qua đối thoại.

Ông Minh cũng cho rằng, động thái của Bắc Kinh gây trở ngại cho các cuộc đối thoại trong khu vực và một lần nữa cho thấy, Tuyên bố về ứng xử các bên ở Biển Đông (DOC) mà Trung Quốc ký kết với ASEAN năm 2002 là “không đủ hiệu quả để ngăn chặn các sự kiện tương tự”.

Cũng trong cuộc phỏng vấn với tờ The Wall Street Journal, Ngoại trưởng Indonesia Marty Natalegawa cho biết, ông chia sẻ quan điểm của ông Minh cho rằng “tình hình hiện nay rất nguy hiểm”. 

Tờ Wall Street Journal nhận định, đây là tuyên bố “đanh thép nhất” của một đại diện ASEAN trong nhiều năm qua. Trước đó, Hội nghị thượng đỉnh các nước Đông Nam Á đưa ra tuyên bố chung bày tỏ “mối quan ngại sâu sắc” về hành động ngang ngược của Trung Quốc.

Tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (AMM), nhiều nhà lãnh đạo Đông Nam Á cũng bày tỏ lo ngại về những hành vi hiếu chiến của Trung Quốc trên Biển Đông. Hội nghị ra Tuyên bố riêng về tình hình hiện nay ở Biển Đông để thể hiện sự đoàn kết, nhất trí cao và vai trò chủ động, trách nhiệm của ASEAN đối với hòa bình, ổn định và an ninh ở Biển Đông nói riêng và của khu vực nói chung.

Đây là lần đầu tiên sau gần hai thập kỷ (kể từ 1995), ASEAN ra một Tuyên bố riêng về một tình hình phức tạp đe dọa hòa bình, an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông.